مقدمه
زنبور عسل علاوه بر تولید عسل و محصولات جانبی مانند موم بره موم ژله رویال و زهر، به دلیل انجام عملیات گرده افشانی ، نقش به سزایی در تولید محصولات زراعی از نظر کمی و کیفی دارد همچنین زنبورداری به همراه صنایع جانبی وابسته مانند کند و سازی کارگاههای آج موم ، بسته بندی عسل … از نظر اشتغال زایی درصد بالایی از قشر فعال جامعه را پوشش می دهد.
کلنی های زنبور عسل همواره در معرض بسیاری از آفات و بیماریها با منشاء باکتریایی ، قارچی ، انگلی و هستند که سلامت آن ها را تحت تاثیر قرار می دهد. حتی در برخی موارد با وجود اینکه نشانه های بیماری قابل مشاهده نیست. این عوامل در کند و وجود داشته و قادرند تهدید بالقوه ای برای آن ها باشند. در این راستا با رعایت اصول بهداشتی، زنبوردار میتواند علاوه بر انجام عملیات معمول زنبورداری، سلامت کلنی های خود را نیز حفظ نماید.
. جرب وارو
. بیماری واروا
۰ ۱.۱ – ۱۶ میلی متر
همولنف خوار / تغذیه از بافت چربی
انگل زنبور بالغ ، نوزادان
انتقال بیماری های ویروسی
نکته مهم : شناخت چگونگی هم زیستی با واروا اهمیت فراوان دارد. یک کندو با یک آلودگی ضعیف به واروا می تواند دوام داشته باشد. مسئله مهم زمانی است که جمعیت و اروا گسترش پیدا می نماید .
تبادل وسایل بین کندوها توسط زنبوردار
گمراهی (Driftting) زنبور
روشهای انتشار جرب
غارت کلنیهای ضعیف شده به وسیله واروا توسط زنبوران
نشانه های بیماری :
. کاهش جمعیت زنبور
. کاهش تولید عسل
. پراکندگی حجره های نوزادی بر روی شان
. تعویض ملکه
. بچه دهی غیر طبیعی (مخصوصاً در پایان فصل زنبورداری )
.فرورفتگی و سوراخ شدگی در پوش حجره های نوزادی
نشانه های بیماری
.بدشکلی بال کوچکی بدن (شکم ) درزنبورهای بالغ
سرحجره هایی که پاره شده ولی زنبور در مراحل انتهایی تکامل، به علت مرگ نتوانسته از آن خارج شود.
وجود پولک هایی که به راحتی از داخل حجره
کنده می شوند.
وجود باقی مانده لاروهای تلف شده ( بدون
بوی ترشیدگی و تست چوب کبریت منفی)
چرخه زندگی واروا
واروای بالغ ماده زنبور بالغ را ترک کرده و به حجره های کارگران حدود ۲۰ ساعت قبل و به حجرههای نر حدود ۴۰ ساعت قبل از سرپوش دار شدن وارد می شود.
جربها تهاجم به سلولهای حاوی لاروهای نر را ترجیح می دهند.
احتمال وجود و اروا در حجرههای نر ۸ تا ۱۰ مرتبه بیشتر از حجره های کارگر است.
چرخه زندگی واروا در هنگام ورود به سلول، جرب ماده به کف آن خزیده و خود را در غذای لارو غوطه ور می سازد .
۴ ساعت اول سرپوش دار شدن سلول جرب غذای لارو را ترک و شروع به تغذیه از همولنف شفیره می نماید.
چرخه زندگی واروا نشانه تغذیه جرب که در حقیقت مدفوع آن است به صورت لکه های سفیدی در قسمت انتهایی شفیره ظاهر می شود.
این نشانه را می توان بر روی دیواره سلول هایی که زنبور بالغ از آن خارج شده است نیز مشاهده کرد.
جرب اولین تخم های خود را ۶۰تا ۷۰ ساعت پس از بسته شدن در حجره میگذارد و معمولا ۴تا ۵ تخم در هر سلول میگذارد که اولی عموما نر و بقیه ماده هستند.
چرخه زندگی واروا
پس از اینکه تخم ها هچ شدند، دو مرحله میانی را قبل از رسیدن به بلوغ نهایی و قرار گرفتن بر روی زنبور بالغ می گذرانند .
معمولاً تنها ، ۵-۴ تخم گذاشته شده ( یک نر و ۴ ۳ ماده ) که زمان کافی برای هچ شدن و تکامل دگردیسی خود را قبل از اینکه
زنبور برای خروج آماده شود ، دارند.
چرخه زندگی واروا
نسل جدید جربها قبل از خروج زنبور میزبان در داخل حجره جفت گیری می کنند. تنها جربهای ماده بالغ زنده مانده و حجره را هنگام خروج زنبور ترک میکنند ترها و مادههای مراحل میانی در سلول می میرند.
رشد جمعیت واروا در داخل کلنی
. میزان تولید مثل در نوزادان نر به مراتب بیشتر است و بنابر این در صورت وجود آنها تعداد جربها با سرعت بیشتری افزایش می یابند.
جرب واروا برروی زنبور بالغ
تاثیرات نامطلوب و اروا
تاثیرات نامطلوب و اروا بر روی زنبوران بالغ در اثر تغذی مستقیم بر روی زنبوران بالغ
بر اثر تغذیه بر روی نوزادان زنبور
تاثیرات واروا بر روی کلنی های زنبور عسل
تاثیرات نامطلوب به علت تغذیه مستقیم از زنبوران بالغ
. مصرف همولنف
ایجاد تغییرات در همولنف
. معرفی ویروس ها
تاثیرات نامطلوب به علت تغذیه از لارو و شفیره
تغییر در سنی که زنبور شهدآوری را شروع می کند.
ه تفاوت در برگشت به کند و متعاقب پروازهای جهت یابی
کاهش طول عمر در کارگران
کاهش جستجوگری
کاهش تحمل به آفت کش ها
تاثیرات نامطلوب به علت تغذیه از لارو شفیره
کاهش وزن بدن در بالغین
بد شکلی دفرمیته بالها و شکم
. غدد هیپوفارنژیال کوچکتر
. کمبود پروتئین در همولنف
.معرفی ویروس ها
. کاهش تعداد نرهای خارج شده
تغییرات در فیزیولوژی نرها
پیشگیری و کنترل واروازیس
جهت پیشگیری از هجوم آفت به کلنی و زنبورستان بایستی اقدامات زیر صورت گیرد
۱- جلوگیری از غارت نسبت به عوامل دیگر از اهمیت بیشتری برخوردار بوده و برای جلوگیری از آن باید موارد زیر رعایت گردد:
در شرایط فقر شهد در منطقه ، تغذیه کلنیها در ساعات ابتدایی و پایانی روز انجام شود.
خودداری از بازدیدهای طولانی مدت در طی روز
✓
خودداری از رها کردن ظروف شربت و شان عسل در محیط زنبورستان
تقویت یا ادغام کلنیهای ضعیف در زنبورستان
پیشگیری و کنترل واروازیس
. جلوگیری از گمراهی در صورت ورود اشتباه زنبورهای پروازی به کلنی های مجاور میتوانند باعث انتقال و اروا به دیگر کلنی ها شوند که برای جلوگیری
از آن توصیه های زیر ارائه می گردد :
چینش کندوها در یک ردیف به صورت منحنی به شکل U لاتین
رنگ آمیزی یا طراحی متفاوت بر روی هر کندو.
کی حفظ فاصله مناسب بین کلنی ها در زنبورستان
. جلوگیری از بچه دهی از طریق بچه گیری مصنوعی
پیشگیری و کنترل واروازیس
کنترل بیماری شامل مداخلات پرورشی کنترل فیزیکی (مکانیکی) و درمان می باشد.
. مداخلات پرورشی : مجموعه اقداماتی که ضمن داشتن کمترین تاثیر بر بیولوژی زنبور عسل شرایط را برای تکثیر و انتشار جرب نا مساعد می سازد. این
اقدامات می تواند شامل:
استفاده از نژادهای زنبور با رفتار بهداشتی و نظافت گری بالا
حبس ملکه به مدت محدود موجب انقطاع در پرورش نوزاد و در نتیجه اختلال در بیولوژی جرب می شود.
پیشگیری و کنترل و اروازیس
۲ – کنترل فیزیکی (مکانیکی) :
برخی از روشهایی که در این سطح میتواند مورد استفاده قرار گیرد شامل :
استفاده از کندوهای کف مشبک
تله تر ( ایجاد شانهای نر بافت و حذف آنها وارواها تخمگذاری در سلولهای نر را ترجیح میدهند میتوان آنها را با تأمین یک قاب مومی تر باقی شده به تله انداخت زمانی که آخرین حجره بسته شد قاب از کند و خارج و موم آن را ذوب کرده یا سوزانده می شود
پیشگیری و کنترل واروازیس
۳ – درمان
جهت کنترل بیماری و اروا زنبورداران باید از داروهای ثبت شده در سازمان دامپزشکی استفاده نمایند بهره گیری از این داروها باید کاملاً منطبق بر توصیه های مندرج در لیبل دارو باشد. داروهای نواری را پس از اتمام دوره مصرف در کندو با روش مناسب معدوم نمایید و کندوهایی را که در آنها نوارهای ضد واروا قرار داده اید ، علامت گذاری نمایید با این روش میتوان آنها را در زمان مناسب از کندو خارج کرد.
تبصره ۱ برای به حداقل رساندن ایجاد مقاومت نسبت به مواد شیمیایی در هر دوره درمانی نوع دارو تغییر کند.
پیشگیری و کنترل واروازیس
داروهای زنبور عسل از نظر روش کاربرد به داروهای تماسی تصعیدی تبخیری، ریختنی (چکاندنی تقسیم میشوند داروهای کنترل کننده و اروای ثبت
شده در سازمان دامپزشکی براساس این تقسیم بندی به شرح ذیل می باشند:
داروهای تماسی آپیستان ، بای وارول
داروهای تصعیدی / تبخیری آپی لایف ،وار تیمووار، اکواستاپ ژل آپی ،گارد ژل اسید فرمیک وارواستاپ
داروهای ریختنی هایوکلین، آپی بایوکسال، اکسووار
پیشگیری و کنترل واروازیس
و این داروها از نظر ماهیت به دو گروه زیر تقسیم می شوند
۱ – مواد شیمیایی سنتتیک در طبیعت وجود ندارند
-۲- مواد شیمیایی ارگانیک موجود در طبیعت
نشوند.
هرگز نباید تصور نمود که مواد شیمیایی ارگانیک بی ضرر و مواد شیمیایی سنتتیک مضر هستند بسیاری از مواد ارگانیک اگر به روش صحیح ا استفاده برای زنبور و زنبوردار مضر میباشند و همه مواد شیمیایی سنتتیک و (ارگانیک باید برای انسان خطرناک و مسمومیت را در نظر گرفته شود مگر اینکه خلاف
آن ثابت شود.
آستانه اقدام کنترلی
آستانه مورد نظر در اوایل بهار ( هنگام خروج کلنی از خوشه و انجام بازدیدهای اولیه کلنیها ) ۱درصد و در طول تابستان ۳ درصد محسوب می گردد.
در صورتی که میزان آلودگی زنبورستان کمتر از میزان آستانه محاسبه گردد نیازی به انجام اقدامات مداخله ای وجود ندارد.
برای تعیین میزان آلودگی زنبورستان حداقل از تعداد ۸ کند و به صورت پراکنده در زنبورستان نمونه گیری می شود
پس از تعیین میزان آلودگی هر کدام از آنها میانگین اعداد به دست آمده به عنوان آلودگی زنبورستان در نظر گرفته میشود. لیکن اگر آلودگی هر کدام از کلنی های نمونه برداری شده از میزان آستانه کنترلی بیشتر بود (برخلاف میانگین محاسبه شده اقدامات لازم در مورد همان کلنی انجام می شود
آستانه اقدام کنترلی :
با استفاده از روش پودر شکر این روش باعث مرگ زنبور نمی شود به شرح زیر باید میزان آلودگی زنبورستان مشخص شود: حدود ۳۰۰ زنبور در یک ظرف نیم لیتری حدود یک سوم حجم (کامل که بر روی در آن توری فلزی کار گذاشته شده است ریخته شود یک قاشق سوپ خوری پودر شکر به آن اضافه و حدود ۳ تا ۵ دقیقه مخلوط زنبور و شکر را بگردانید
ج
چند دقیقه به حال خود رها کنید و مخلوط را بر روی یک صفحه سفید تکانده و جربها را شمارش کنید
روش صحیح نمونه برداری
در یک کندو را به صورت وارونه بر روی زمین قرار دهید.
زنبورهای سه قاب نوزاد را روی در کند و بتکانید مطمئن شوید که ملکه بین آنها نباشد.
در کندو را اندکی به سمت یک پهلو خم کنید و به صورت ناگهانی تکان محکمی به آن بدهید تا زنبوران در یک جا جمع شوند.
توسط ظرف دهان گشادی جار زنبوران را از ضلع پائینی در کندو جمع آوری کنید.
کندو: تعداد ۳۰۰ زنبور کارگر از دو طرف سه شان حاوی نوزاد ترجیحاً حاوی هم لارو و هم شفیره گرفته و به صورت زنده و یا پس از فریز کردن ، با حفظ زنجیره سرد به آزمایشگاه ارسال می شود.
زنبورستان حداقل از تعداد ۸ کندو در زنبورستان نمونه برداری انجام می گردد.
نکات مهم
همواره نمونه برداری برای واروا را حداقل از ۳ قاب نوزاد (حاوی نوزاد، لارو و شفیره ) انجام دهید.
نمونه برداری ، نباید از طبقات عسل انجام شود.
در فصولی که تخم ریزی در زنبورستان متوقف شده است نمونه گیری از قابهای میانی اخذ گردد و نمونه برداری نباید از طبقات عسل انجام شود.
