بیماری های زنبور عسل و آفات زنبور عسل سلامت و زندگی زنبورها را مانند همه موجودات زنده تهدید می کند.
در بیماری های زنبور عسل حفاظت از کلنی از بیماری با انجام اقدامات پیشگیرانه از همان ابتدا بسیار مهم است. زیرا حتی در صورت درمان بیماری نمی توان از کلنی که در آن سال به این بیماری مبتلا است بهره وری مطلوب را به دست آورد. این یعنی ضرر اقتصادی.
برخی از بیماری ها کلنی را ضعیف می کنند، در حالی که برخی دیگر باعث ناپدید شدن کامل آن می شوند. بیماری های فولبرود آمریکایی و واروآ که بسیار مسری و خطرناک هستند، بیماری های قابل اطلاع هستند. زنبورداری که متوجه وجود این بیماری ها در زنبورستان خود می شود موظف است طبق قانون مراتب را به مسئولین اطلاع دهد.
لوک آمریکایی یکی از مخرب ترین بیماری های زنبور عسل است. در صورت عدم توجه و عدم رعایت احتیاطات لازم در مدت زمان کوتاهی در زنبورستان پخش می شود و آسیب زیادی به زنبوردار وارد می کند. این بیماری توسط باکتری به نام باسیلوس لارو ایجاد می شود. این باکتری لاروها و نوزاد های شفیره را آلوده می کند. اگرچه معمولاً لارو زنبور کارگر را مبتلا می کند، اما گاهی در لاروهای پهپاد نیز دیده می شود.این بیماری نه تنها لارو زنبور را می کشد، بلکه باعث پوسیدگی آن نیز می شود. لاروهای آلوده به باکتری در روزهای اول بیماری قهوه ای روشن هستند. سپس با پیشرفت بیماری به شکل ژله ای چسبناک در پایین سلول به خود می گیرند و رنگ تیره ای به خود می گیرند.
هنگامی که این توده خشک می شود، به انتهای سلول می چسبد، بنابراین زنبورها نمی توانند آن را تمیز کنند. بزرگترین علامت بیماری پیشرونده بوی بد گوشت یا ماهی فاسد هنگام باز شدن پوشش کندو است.
در کندوی آلوده به لوک آمریکایی، سرعت رشد زنبورها به طور ناگهانی متوقف می شود. رکود بر کندو فرود می آید. در قسمت‌های زائد قاب‌ها، چشم‌های لانه زنبوری باز و بسته با هم دیده می‌شوند، تخم سر بسته تغییر رنگ، رنگ پریده و فرورفته هستند. سوراخ های کوچکی در تخم های سر بسته دیده می شود.
لارو که در ته سلول پوسیده شده و تبدیل به ژله قهوه ای تیره شده است، وقتی نوک آن را با یک چیز تیز گرفته و کشیده می شود مانند یک صمغ به طول 3-5 سانتی متر رشد می کند.
اگرچه این بیماری بسیار مخرب است، اما به راحتی با برخی آنتی بیوتیک هاو پروبیوتیک قابل درمان است. اما بهترین کار این است که از همان ابتدا اقداماتی برای جلوگیری از انتقال بیماری انجام شود. بهترین راه پیشگیری از این بیماری نخریدن زنبورها، ملکه ها، لانه زنبورها، کندوها و … از مکان هایی با منشأ نامشخص است.
لوک اروپایی
در کلنی های ضعیف در بهار و اوایل تابستان، لوک اروپایی بیشتر دیده می شود. به ویژه در دوره هایی که شهد کمیاب است، شایع تر است. یک بیماری مسری است. این بیماری توسط باکتری هایی به نام باکتری پلوتون و باسیلوس آلوی ایجاد می شود.
این بیماری فقط در لاروها رخ می دهد. شفیره های سر بسته به ندرت آلوده می شوند. رنگ لارو آلوده از سفید تا خاکستری تیره می شود. لاروهای مرده به شکل حرف C ظاهر می شوند.
در نهایت از قهوه ای تیره به سیاه تبدیل می شود. معمولا بویی شبیه سیب زمینی سرخ شده دارد، اما این بو هر از گاهی تغییر می کند. لاروهای مرده هنگام بیرون کشیدن نمی توانند دراز شوند. روش های انتقال و پیشگیری مانند بیماری لوک آمریکایی است.
به خصوص زمانی که در کندو دیده می شود، باید اقدامات احتیاطی لازم برای جلوگیری از آلوده شدن سایر کندوها انجام شود. داروی تتراسایکلین یا انروفلوکساسین یا نئومایسین یااز همه مهمتر داروی فرانسوی وارداتی لابستر با موفقیت به عنوان پیشگیرانه و درمانی استفاده می شود.
بیماری سنگ
عامل این بیماری قارچ کپکی به نام آسپرژیلوس فلاووس است. شانه های مبتلا به این بیماری ظاهری سبز رنگ دارند. اندام های داخلی را تحت تأثیر قرار می دهد و باعث مرگ لارو می شود. لاروها مانند مومیایی شدن خشک می شوند و سلول را کاملا پر می کنند. از آنجایی که هاگ این قارچ ها می توانند در عسل زندگی کنند، به انسان نیز منتقل می شوند. بنابراین خوردن عسلی که از کندوهای آلوده به بیماری سنگ خارج می شود خطرناک است. هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد. ضد عفونی کندوها و سوزاندن شانه ها ضروری است. این یک بیماری خیلی شایع نیست.
بیماری آهک در زنبورها
این بیماری توسط قارچ ایجاد می شود. این قارچ بیشتر در مکانهای مرطوب و در دمای 30-22 درجه سانتیگراد تولید مثل می کند. یک قالب سفید کثیف ابتدا لانه زنبوری آلوده را می پوشاند.
این قالب به مرور زمان سیاه می شود. در این بین لاروها را تحت تاثیر قرار داده و باعث مرگ آنها می شود. لارو در حال مرگ سفید می شود و به شکل آهک سخت می شود.
بویژه در فصل بهار در شرایط آب و هوایی مساعد زنبورها لاروها را از کندو خارج می کنند. این بیماری با دیدن بیش از تعداد معینی لارو مومیایی مانند سفید در جلوی کندو به راحتی قابل تشخیص است.
برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری باید کندوها تا حد امکان از انتی بیوتیک و دارویهایی ک سیستم ایمنی کلنی را قوی میکنند استفاده شود و در مکان های مرطوب نگه نداشت و تماس با خاک را قطع کرد.
اگر شانه های کپک زده از کندو خارج شوند و زنبور به خوبی تغذیه پروتئینی و پروبیوتیک استفاده شود کندوهای قوی می توانند به راحتی بر این بیماری غلبه کنند.
بیماری سنگ
عامل این بیماری قارچ کپکی به نام آسپرژیلوس فلاووس است. شانه های مبتلا به این بیماری ظاهری سبز رنگ دارند. اندام های داخلی را تحت تأثیر قرار می دهد و باعث مرگ لارو می شود. لاروها مانند مومیایی شدن خشک می شوند و سلول را کاملا پر می کنند. از آنجایی که هاگ این قارچ ها می توانند در عسل زندگی کنند، به انسان نیز منتقل می شوند. بنابراین خوردن عسلی که از کندوهای آلوده به بیماری سنگ خارج می شود خطرناک است. هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد. ضد عفونی کندوها با اسید فرمیک ۱۰۰درصد و سوزاندن شانه ها ضروری است. این یک بیماری خیلی شایع نیست.
بیماری کیسه
این بیماری بیشتر در کندوها و توله‌های شفیره‌ای که از نگهداری نامناسبی برخوردارند، دیده می‌شود که زمستان را در شرایط بدی سپری میکنند و در بهار ضعیف ظاهر می‌شوند.
در کل در فصل بهار زمانی که زنبور تازه از زمستان گذرانی تموم شده است باید در مراحل اولیه از پروبیوتیک ها استفاده کرد اما بعدا اگر بیماری های حاد مثل لوک امریکایی و اروپایی و لارو سنگی مشاهده شد باید از دارو های انتی بیوتیکی مانند نئوسیلین یا تتراسایکلین یا لابستر و انتی بیوتیک های مایع دیگر میتوان استفاده کرد.
